Rzeźby Redlera o miłości

Kompozycja heraldyczna
Rzeźba jelenia putto
Rzeźba konia nad ryzalitem skrzydła wschodniego putto
Rzeźba konia nad ryzalitem skrzydła wschodniego
Rzeźba konia nad ryzalitem skrzydła wschodniego
Rzeźba konia nad ryzalitem skrzydła wschodniego putto
Ryzalit środkowy elewacji północnej (parkowej)
Amor i Psyche
Gracja nad ryzalitu środkowego elewacji północnej
Gracja nad ryzalitu środkowego elewacji północnej
Ryzalit środkowy elewacji północnej (parkowej)
Rzeźba jelenia nad skrzydłem zachodnm od dziedzińca
Rzeźba jelenia nad skrzydłem zachodnm od dziedzińca
Rzeźba jelenia nad skrzydłem zachodnm od dziedzińca
Rzeźba jelenia putto

Potoccy byli wspaniałą parą, połączoną czułą, wierną i płodną miłością. Trudno sobie wyobrazić, by tego wątku zabrakło w pałacowych rzeźbach. Jest on zaznaczony i to silnie, w bardzo różnych formach. Na pewno związek małżeński symbolizują tarcze z herbami oplecione girlandami z liści i kwiatów. Chyba także nieprzypadkowa jest mnogość puttów – postaci dziecięcych – dynamicznych, pełnych wdzięku, uroku i humoru – tak jak pełno było potomków Potockich w pałacowych pokojach czy ogrodzie.
Ale znajdziemy też dwie szczególne rzeźby o wymowie ukrytej dla nas, współczesnych, czytelnej zaś dla tych, co dobrze znali mitologię. Chodzi o przedstawienia  konia i jelenia nad ryzalitami skrzydeł pałacu – od dziedzińca. Można to interpretować tak: herbem rodziny Marianny – Kątskich jest Brochwicz – skaczący jeleń, który to motyw często się powtarza w wystroju pałacu; albo tak: ulubioną rozrywką Potockich były polowania (stąd jeleń w sieci osaczony przez psy). W skrzydle zachodnim  znajdowała się stajnia (stąd koń skaczący przez przeszkodę). Specjaliści jednak odnajdują odniesienia mitologiczne do tych scen. Według Tomasza Dziubeckiego grupy znad ryzalitów w skrzydłach pałacu językiem mitologii mówią o sile namiętności. Rzeźba jelenia zaplątanego w sieci rzucone na rosochaty pień i osaczonego przez rozjuszone psy - powstrzymywane przez putta – to odniesienie do mitu o bogini łowów Dianie. Niechcący podpatrzył ją w kąpieli myśliwy Akteon. Za karę został zmieniony w jelenia i rozszarpany przez psy.
Koń skaczący przez ozdobną przeszkodę przypominającą fragment rzeźbionego łoża z niezwykle ozdobną narzutą – to aluzja do mitu o Posejdonie (Neptunie) zakochanym w Persefonie (Cererze). Bogini, chcąc  uciec przed niechcianym adoratorem, zamieniła się w klacz, Posejdon znalazł sposób - przyjął postać ogiera ...  
Mówienie o miłości bardziej bezpośrednio, choć też językiem postaci i scen mitologicznych, odnajdziemy na północnej fasadzie korpusu głównego – tej od strony parku.  Ryzalit środkowy zwieńczony jest półkolistym tympanonem wypełnionym płaskorzeźbą z mitologiczną sceną zalotów Zefira do Flory. Zefir w mitologii greckiej uosabiał  łagodny, ciepły, wilgotny wiatr zachodni, który wiosną budził do życia przyrodę, a upalnym latem przynosił orzeźwiające ochłodzenie. Flora to bogini świata roślinnego (rzymski odpowiednik greckiej bogini Chloris – żony Zefira). W tympanonie  mamy sielską scenkę: młodzieniec z dwiema parami owadzich skrzydeł unosi się nad nimfą, wokół nich bawią się trzy putta, przestrzeń wypełniona jest ponadto drzewem, kwiatami róży i innymi motywami roślinnymi.
Na szczycie tympanonu mamy rzeźba stanowiącą rzeźbiarską alegorię miłości Eustachego i Marianny (Jakub Sito: Fenomen rzeźb Johanna Chrisostoma Redlera w: Radzyń Miasto i rezydencja...s. 101). Dziecięca grupa przedstawia  Psyche, która wkłada wieniec na głowę Amora – pomocnika i posłańca bogini miłości.  Według mitologii, na prośbę syna Wenus obdarzyła Psyche nieśmiertelnością, dzięki czemu mogli zawrzeć małżeństwo. W mitologii greckiej Amor uosabiał popęd, miłość cielesną, Psyche – duszę, uczucie, wrażliwość, „miłość serca”, ale także intelekt.  
Na narożach  tympanonu zostały umieszczone posągi dwóch Gracji, które w mitologii były boginiami wdzięku i radości. 

Tekst i zdjęcia: Anna Wasak